Voor de donkere dagen en rond de kerstdagen wordt mij steeds vaker gevraagd om een kandelaar of kandelaren te dateren. Dit doe ik bij enkele stuks altijd kosteloos. Wilt u zelf graag een antieke kandelaar herkennen, dan is deze blog zeker raadzaam om te lezen. Let wel, de kenmerken die ik noem zijn een goed begin van het oplossen van de ‘puzzel’. 100% zekerheid krijgt u niet, wel een goede indicatie. De verscheidenheid is simpelweg te groot om in één blog een eenduidig beeld te geven of een kandelaar antiek is.
Materiaal en gebruik
Kandelaren worden gemaakt van vele soorten materialen. Klassiek is natuurlijk koper, brons en tin maar kandelaren worden ook gemaakt van glas, kristal, zamac, aardewerk, porselein hout (ja ze bestaan echt), zilver en goud en dan zijn er wellicht nog materialen die ik ben vergeten. Kortom de inventiviteit en creativiteit van mensen is groot in het maken van kandelaren in allerlei soort materialen.
Kandelaren werden, in de tijd voordat er elektriciteit was, gebruikt als verlichting. Er waren dan ook meerdere soorten kaarsverlichting, vaak van dezelfde materialen. Je had natuurlijk een kroonluchter waar veel kaarsen in geplaatst konden worden. Deze hing aan het plafond en was een kostbaar bezit. Niet veel mensen konden zich een kroonluchter veroorloven. De blaker was een kleine draagbare ‘kandelaar’ die je mee kon nemen om zo enige verlichting te hebben op weg naar bijvoorbeeld de bedstee. Er waren wandkandelaren, met vaak twee, maar soms meerdere kaarsen. Vloerkandelaren stonden vaak in kerken maar ook in grotere huizen en hadden doorgaans een dikkere kaars. Deze stonden vaak bij altaren maar in de huizen bij de ingang van een vertrek of in de hoeken van de kamer.
Van functioneel naar decoratief
Na de komst van elektriciteit en het aansluiten van de woningen hierop, welke veelal voltooid raakte in de jaren 30 van de vorige eeuw, verdween kaarsverlichting vrij snel. Het maken van kandelaren bleef wel doorgaan maar er werd minder geproduceerd vanuit functioneel gebruik en meer als decoratief object.
Ik wil mij in dit stuk beperken tot het herkennen van antieke kandelaren voor op tafel, enkele kaarskandelaren en de wandkandelaren. Deze zijn het meest gangbaar naast natuurlijk de blaker maar veel van de ouderdomskenmerken zijn ook terug te vinden in de andere vormen van kaarsverlichting. Waar mensen vooral in geïnteresseerd zijn zijn de messing/bronzen kandelaren. Deze komen in het verleden het meeste voor in Europa en zijn vaak door overerving in bezit gekomen families.
Mocht u een kandelaar bezitten van tin of ander materiaal dan nodig ik u uit een foto te sturen. U krijgt altijd antwoord.
Het verschil tussen brons, messing en koper
Koper is rood/roze van kleur. Alle gele kleuren zijn brons of messing. De kandelaren die in grote delen van Europa zijn gemaakt zijn van messing of brons. Niet alle brons is trouwens geel, als brons oxideert ontstaat er een bruine laag. Dit noemt men patin of patina en werd ook wel kunstmatig gedaan omdat men dit mooi vond of om een ‘antiek look’ te creëren. Voor de duidelijkheid; geelkoper is messing. Deze termen worden door elkaar gebruikt.
Koper hebben we besproken. Het is roze van kleur en wijkt daardoor duidelijk af van messing en brons. Brons bestaat uit een legering van koper en tin. Messing bestaat uit koper en zink. Eigenlijk is het onderscheid tussen brons en messing niet op het oog te maken. Een sterke magneet reageert wel op messing maar niet op brons. Voor zover u geïnteresseerd bent in dat onderscheid is dat de meest eenvoudige manier om dit vast te stellen. Overigens is het goed om te weten dat messing enigszins magnetisch is. Een sterke magneet reageert hier iets op.
Messing en brons worden door elkaar gebruikt omdat het onderscheid moeilijk te maken is, maar soms ook omdat bronnen hebben vastgesteld wat het materiaal is. De waarheid is dat in dorpen soms brons goten werd en soms messing. Niet altijd is dat meer vast te stellen. Een chemische proef kan uitsluitsel geven, maar is hier niet relevant. De gele kandelaren worden door mij messing kandelaren genoemd, maar dit kan dus ook brons zijn.
Hoe herkent men een antieke kandelaar
Oke, we gaan over tot de tips om zelf een antieke kandelaar te herkennen. Hiervoor zijn verschillende kenmerken te benoemen.
Gebruikssporen antieke kandelaar herkennen
Messing kandelaren zijn harder dan koper, maar hebben wel kenmerken van gebruik. Een antieke kandelaar is altijd gebruikt en heeft gebruikssporen. De eerste vaststelling die u moet doen is, heeft mijn kandelaar gebruikssporen. Kroonluchters werden natuurlijk weinig aangeraakt of verplaatst maar een blaker werd dagelijks opgepakt en een tafelkandelaar ook.
Als u een loep neemt dan kunt u in goed daglicht kijken op de ‘huid’ van de kandelaar, dan ziet u krasjes, butsjes en kleine verdiepingen die met vuil zijn gevuld. In een kras zit vaak een beetje oxide/vuil en dat ziet er zwart uit. In de ornamenten van de kandelaar zitten naden en spleten. Deze zijn ook zwart en gevuld met vuil/oxide. Wat iets lastiger te beschrijven is maar wel belangrijk. Een antieke object heeft geleefd. Er zit een hogere glans op en de krasjes en deukjes en vuilplekjes zitten totaal onregelmatig op het object. Op plekken waar een kandelaar vaak word opgepakt (afhankelijk van het model natuurlijk) is de glans hoger van het vastpakken. Dit zijn ‘natuurlijke’ ouderdomskenmerken die maken dat je een belangrijk puzzelstuk kan leggen.
Draairingen
Een volgend kenmerk zijn draairingen. 
Voeten van kandelaren worden afgedraaid. Ik heb gezocht naar de produktietechniek die hierbij gebruikt werd, maar die heb ik zo niet kunnen vinden. Wat belangrijk is om te weten is dat de voet van een antieke kandelaar draairingen bevat. Concentrische ringen onder een antieke messing kandelaar zijn een belangrijk teken van ouderdom.
Vetvanger
Een antieke kandelaar heeft een functionele vetvanger. Let wel dit is niet altijd zo. Er zijn ook veel kandelaren die geen vetvanger hebben maar wel antiek zijn.
Grote voet
Hele oude kandelaren uit de 15e, 16e en 17e eeuw hebben vaak een grote voet. Ook hier weer; dit is niet altijd zo maar omgekeerd zie je haast geen moderne kandelaren die een grote voet hebben.
 |
 |
 |
|---|---|---|
| 18e eeuwse kandelaar met vetvanger en grote voet. |
17e eeuwse Spaanse kandelaar met vierkante grote voet. |
Engelse 19e eeuwse kandelaren |
Nog even speciale aandacht voor de 19e / begin 20e eeuwse kandelaren. Deze kom je veel tegen en vandaar dat ik ze speciaal erbij vermeld.
De waarde van een antieke kandelaar
Nu we aangekomen zijn aan het einde van deze kleine opsomming en het leggen van een paar puzzelstukjes, nog even de vraag van de waarde. Dit is een waarde bepaling in het jaar 2022.
De waarde is de afgelopen 20 jaar niet enorm gefluctueerd, maar kan natuurlijk altijd verandering in komen. Kandelaren uit de 15e en 16e eeuw zijn nog steeds kostbaar en kunnen honderden zo niet duizenden euro’s opleveren. De 18e en19e eeuwse kandelaren leveren door de bank genomen al wat minder op. De 18e eeuwse kandelaren per stel grofweg tussen de 100 en 500 euro. De 19e eeuwse kandelaren leveren op een antiekmarkt bij de juiste koper tussen de 50 en de 250 euro op.
We hebben het hier dan niet over vloerkandelaren. Deze zijn kostbaarder. U moet deze prijzen als een grove indicatie zien die een denkrichting geven. Uitzonderingen komen regelmatig voor.
Antiek herkennen is vaak puzzelstukjes leggen. Met name als je pas gaat leren. Naarmate je kennis groter wordt gaat het herkennen steeds sneller. Ik besef dat deze blog slechts een paar puzzelstukjes heeft aangereikt, maar dit zijn wel een paar belangrijke. Op internet is meer informatie te vinden en ook voor een antiquair is Google een grote bron van informatie geworden. Zoals vaker gezegd; bent u op zoek naar informatie over een stuk dan kunt u foto’s sturen en krijgt u een eerlijke en vakkundige mening hierover
Koperen kleine kandelaar met gezichtje, komt bij mijn schoonmoeder uit huis zou er meer over willen weten…
Kan ik foto sturen?
Hallo Wilma, je mag altijd een foto sturen via het contactformulier of op een andere manier contact met ons opnemen.