Deze blog gaat over mijn grote liefde in het vak, kunstglas. Glas speelt met licht en naar een goed stuk glas in je omgeving kun je vaak kijken. Afhankelijk van het tijdstip van de dag is het object door de lichtinval anders van sfeer. Glas leeft. Liefhebbers snappen wat ik bedoel.
Inhoud blog:
Een van de eerste dingen die ik kocht omdat ik het mooi vond was een vaas van Andries Copier uit Leerdam. Het was een dikwandige vaas met een champagne kleur.
De vaas heeft iets mysterieus. Hij lijkt gisteren gemaakt maar is uit 1936.
Glas wordt al duizenden jaren gemaakt. De eerste glasblazers ontstonden 50 voor Christus. De eerste gebruiksvoorwerpen komen vanaf die tijd in zwang. De Feniciërs ( het huidige Libanon ) waren de eersten die glas leerden bewerken en van daaruit hebben de Romeinen de verspreiding verder voor hun rekening genomen.
De Romeinen hebben tot de dag van vandaag die voorsprong behouden. Het fraaiste glas wordt nog steeds gemaakt in Italië om precies te zijn op Venetië en Murano ( eilandje voor Venetië ). Over Murano glas later meer.
Omdat er ook wat te leren moet zijn wil ik de bekendste glas ateliers en fabrieken behandelen die internationaal naam en faam hebben. Door ook de merken te behandelen hoop ik dat deze blog u informatie geeft waar u misschien naar op zoek was.
Ik zal in deze blog de bekendste glasateliers beschrijven en de meest gangbare merken laten zien. Aan het einde van dit blog zal ik nog meer foto’s plaatsen van merken die u kunt tegenkomen. Met de juiste naam kunt u dan snel verder zoeken naar meer informatie over het stuk wat u in bezit heeft.
Leerdam Glasfabriek
Waar mijn verzamelwoede mee begon waren zoals gezegd de stukken van A.D. Copier uit Leerdam.
In de late 19 eeuw werd er traditioneel gebruiksglas geproduceerd bij de glasfabriek in Leerdam. Onder invloed van de nieuwe kunst (Art Nouveau/Art Deco/ Jugendstil) kwam er een grote productie op gang waarbij het kunstenaarschap naast de schilderkunst ook in andere materialen tot uiting kwam. In 1912 werd P.M. Cochius directeur van Leerdam glasfabriek. Cochius was een kunstverzamelaar en liefhebber van de nieuwe kunst en zocht contact met kunstenaar en ontwerpers om in de glasfabriek kunstzinnige objecten te gaan maken. Hij wist een aantal grote namen te interesseren zoals Karel de Bazel, Architect Berlage en de beroemde Amerikaanse ontwerper Frank Lloyd Wright. Andries Copier was al vanaf 1914 in dienst bij de glasfabriek en kreeg in 1922 de vrije hand om te mogen ontwerpen. Copier zette met zijn grote stroom kunstzinnige glasobjecten waaronder serviezen vazen en schalen de glasfabriek meer en meer op de kaart. Vanaf 1915 werden ook de eerste stukken gemerkt.
De bekendste glasontwerpers van Leerdam zijn de genoemde namen maar ook Cornelis de Lorm, Chris Lebeau, Chris Agterberg, Chris Lanooy, Jaap Gidding, Floris Meydam, Willem Heesen, Siebren Valkema en Siem van de Marel. Er hebben nog meer mensen gewerkt en fantastische stukken gemaakt, maar dit zijn de belangrijkste. Voordat ik een lijst met foto’s presenteer is het goed om te weten dat lang niet alle stukken gemerkt zijn welke bij Leerdam zijn vervaardigd.
Hieronder een selectie van merken van Leerdam glaskunstenaars. De foto’s met een * zijn met toestemming van Inez van Leuzen van www.botterweg.nl geplaatst. Via deze link is zeer veel te vinden van voorgaande veilingen met mooie foto’s.
Zomaar een selectie van merken die je kan tegenkomen. Ook van de andere makers zijn gemerkte stukken in omloop deze zien er bij Leerdam vaak zo uit zoals ik hierboven heb laten zien.
In willekeurige volgorde behandel ik nu een aantal grote glashuizen welke in Europa glas geproduceerd hebben of nog steeds produceren.
Uiteraard is er elders in de wereld ook glas geproduceerd maar deze stukken kom je minder snel tegen. Ik denk dat ik met de bekendste Europese ateliers en producenten redelijk compleet ben.
Kristalunie Maastricht
Er was nog een plaats in Nederland waar productie van gebruiksglas en kunstglas van de grond gekomen is.
De familie Regout bekend van het aardewerk en porselein in Nederland ( De Sfinx / Petrus Regout / Société Céramique ) produceerden ook glas. In 1925 werd besloten om productie bij elkaar te voegen vanwege slechte resultaten. Zo ontstond de Kristalunie. In navolging van wat in Leerdam gebeurde werden ook in Maastricht bekende ontwerpers en kunstenaars aangetrokken om kunstglas te ontwerpen en te produceren. De bekendste ontwerpers in Maastricht waren Jan Eisenloeffel, Piet Zwart, Willem Jacob Rozendaal en Max Verboeket.
Van hen laat ik hieronder enige merken zien welke zoals in zeer veel gevallen aan de onderzijde van een object te vinden zijn.
Willem Rozendaal heeft ook diverse ‘Unica’ gemaakt. Deze heten bij Maastricht Manuvaria en zijn vaak niet gemerkt of met het woord ‘ Maastricht’ ( zie hierboven ). Merken speelden bij Maastricht glas een minder prominente rol.
Kosta Boda
Ook in Zweden is prachtig glas gemaakt. Kosta boda claimt al 300 jaar glas te maken. Uiteraard heette de werkplaats anders in de 18e eeuw, maar in de plaats Kosta is sinds 1742 altijd glas gemaakt. De omgeving van Kosta wordt ”Kingdom of Crystal” genoemd. Bekende Kosta Boda ontwerpers zijn Vicke Lindstrand, Bertil Vallien, Göran Wärff, Erik Höglund en Kjell Engman. Ook hier hebben nog veel meer grote glasartiesten gewerkt maar deze namen kom je het meest tegen als het merken aan gaat.
De meeste stukken zijn gemerkt met een productienummer en de signatuur van de maker. Zie voorbeelden:
Orrefors
In het gelijknamige dorp Orrefors werd in 1898 een glasfabriek opgericht. Vanaf 1913 wordt er steeds meer kunstglas geproduceerd waarbij er ook naar het buitenland werd gekeken. Bekend is de Ariel techniek waarbij de decoratie in luchtbellen in het glas werd geblazen.
Bekende ontwerpers waren: Edward Hald, Edvin Öhrström, Sven Palmqvist, Nils Landberg en Ingeborg Lundin. Orrefors produceert nog steeds.
Hier een paar merken die gevoerd werden:
Holmegaard
Ook in Denemarken is fraai glas geproduceerd. Van 1825 tot 1930 vooraf gebruiksglas. Dat veranderde in de jaren 30 toen Jacob Bang succesvol werd met het maken van bijzondere stukken en Holmegaard op de kaart zette. Vanaf 1942 kwam Per Lutken bij Holmegaard. Ook Michael Bang, de zoon van Jacob werd een succesvolle glasontwerper. Deze drie namen zijn de drijvende kracht gebleven tot in de jaren rond 2000.
Bekende ontwerpen werden vaak ook in latere jaren opnieuw geproduceerd.
Bohemen
Veel glas is geproduceerd in Tsjechië/Oostenrijk/Hongarije en al sinds mensenheugenis. Al vanaf het jaar 0 (Keltische periode) werd er glas gemaakt in de Bohemen. Glasproductie op grote schaal vond plaats vanaf de 12e eeuw (middeleeuwen). In de 16e eeuw overtrof de kwaliteit van het Boheemse glas zelfs dat van het Venetiaanse. Het werd wereldwijd bekend. Veel Boheems glas is niet gemerkt. Wel zijn er in de 20e eeuw veel bijzondere stukken gemaakt met ook bekende ontwerpers die er aan verbonden zijn. Vaak als ik het stuk niet meteen kan toeschrijven kom ik uit bij Boheems glas. Er is heel veel glas gemaakt in de Bohemen tot vandaag de dag.
Hieronder een aantal foto’s van kenmerkend en ook in Nederland bekend Boheems glas.
Een speciale plaats namen de fabrieken van Johann Lötz in ( Klostermühle / Rejštejn ). Deze fabrieken maakten vanaf 1850 Kunstglas in maar werden beroemd om het Art Nouveau glas vanaf 1900. Glas wordt ook wel Loetz glas genoemd. Deze stukken zijn veelal wel gesigneerd maar niet alle.
Venetië Murano
Zoals in het begin al genoemd. De mooiste stukken glas komen uit Italië en dan met name uit Venetië en het eiland Murano voor de kust van Venetië. De italianen beheersen technieken die door andere glasblazers nooit zijn ge-evenaard.
Het stapelen van vlakken, het fijn draaien van draden. Het op elkaar zetten van verschillende kleuren. Er zijn nog meer voorbeelden van gecontroleerde technieken welke collega glasblazers versteld deden staan. De technieken werden niet gedeeld en de glasblazerij was afgesloten als er bijzondere stukken gemaakt werden. Uiteindelijk zijn veel technieken wel nagemaakt en hebben ook andere glasblazers ‘Murano’ technieken kunnen uitvoeren maar lang maakten de glasblazers in Venetië unieke en zeer complexe glasobjecten.
Ik ben zelf eens op Murano geweest samen met Willeke en mocht even mee naar de afdeling duurdere stukken toen ze in de gaten kregen dat ik bovenmatig was geïnteresseerd. Toen ze in de gaten kregen dat ik geen omgerekend 5000 euro wilde geven voor een stuk glas werd ik bijna vijandig de ruimte uit gestuurd. Wat is zag in de ruimte met de duurdere stukken was onvoorstelbaar. Zeer grote stukken met de meest fantastische technieken en kleuren.
Bekende glasontwerpers in Italië waren Archimede Seguso, Paolo Venini, Fulvio Bianconi, Dino Martens, Giuseppe Barovier, Carlo Scarpa, Vittorio Zecchin, Flavio Poli en Ettore Sottsass.
Ook hier zijn nog meer namen te noemen maar dit zijn de grootste meesters die veel betekend hebben voor kunstglas in de wereld. Vandaag worden de technieken en ontwerpen van veel van deze meesters nog steeds uitgevoerd. Glaseiland Murano is heel toeristisch en commercieel ingesteld.
De bekendste merken van de originele stukken staan hieronder.
Er werd ook veel gebruik gemaakt van stikkers. Die zijn soms natuurlijk niet meer aanwezig.
Venini gemerkt betekend niet dat het altijd een product van Paolo Venini zelf is. Hij was naast ontwerper ook de eigenaar van het atelier en veel andere stukken van bv. Fulvio Bianconi, Carlo Scarpa en Tapio Wirkkala zijn gemerkt Venini.
Er is nog veel meer te vertellen over Murano glas maar, dat voert te ver in het kader van dit blog.
Wilt u een goede website over Murano glas zien dan raad ik u deze aan; www.muranoglas.nl
Frans glas
Het Franse glas is wereldberoemd. Met name glas welke geproduceerd is tussen 1890 en 1940 (Art nouveau periode) is zeer gewild en bekend. De bekendste namen zijn Jean Daum, Rene Lalique, Émile Gallé, Charles and Ernest Schneider (ook ‘le verre Francais’), André Delatte en Muller Freres. De Franse glaskunstenaars specialiseerden zich in etstechnieken. Er werden meerdere lagen glas over elkaar aangebracht en met waterstoffluoride (zeer sterk zuur) een laag weg geëtst totdat de kleur eronder zichtbaar werd. Er werden sjablonen gebruikt met voorstellingen erin van teer. Waar het teer zat kon de etsvloeistof niet komen. Het werk was zeer ongezond en vele arbeiders stierven voortijdig in dit productieproces. In Frankrijk werden de merken aan de zijkant mee geëtst. Glasmerken tref je in Frankrijk bijna nooit aan de onderzijde.
Émile Gallé
Originele stukken van Gallé hebben mee geëtste merken. Let op: soms zijn het wel Roemeense producten maar dan is het woord Tip weggelaten vaak uit een niet al te goede reden.
Daum
In Nancy werd op dezelfde wijze als bij Gallé kunstglas geproduceerd. Daum nam na de dood van Emile Gallé (1904) de leiding in de markt over.
Rene Lalique
Rene Lalique heeft fantastisch juwelen gemaakt in de Art nouveau periode en werd toen al geroemd om zijn ontwerpen. In 1896 opende hij zijn eigen bedrijf. Vernieuwend waren zijn ideeën over ontwerp boven kostbaarheid. Traditionele sieraden moesten in die tijd goud en kostbare edelstenen bevatten maar Lalique koos ook voor minder kostbare materialen omdat dat het ontwerp ten goede kwam. In 1906 ontwierp hij voor François Coty, die een bekende apotheker was in Parijs een parfumfles in glas. Deze waren zeer succesvol. In 1922 begon hij zijn eigen glasfabriek. Zijn specialisatie was persglas. Dit kon op grote schaal worden geproduceerd en was toch van grote schoonheid.
Er worden tot de dag van vandaag objecten gemaakt van het merk Lalique.
Schneider, Andre Delatte en Muller Freres
In navolging van de hiervoor genoemde kunstenaars deden de gebroeders Schneider, welke bij Daum gewerkt hadden een duit in het zakje. Vanaf 1913 in de buurt van Parijs openden zij een fabriek in de traditie van Daum. Ook Le Verre Francais komt van de hand van de gebroeders Schneider.
Weer later openden de gebroeders Muller (ca. 1910) en Andre Delatte (1921) glasfabrieken in de traditie van Daum/Gallé. Ook deze fabrieken produceerde Art Nouveau glas van goede kwaliteit.
Overige merktekens antiek glas
Natuurlijk is er nog veel meer glas gemaakt zoals in Finland, Duitsland, België, Engeland. Omdat ik mijzelf wil beperken tot de, in mijn smaak belangrijkste glasblazers, ontwerpers en fabrieken noem ik van de volgende producenten alleen de naam en laat ik een foto van het merkteken zien. Zo kunt u toch wellicht het merk aantreffen welke u heeft gevonden op uw glas object.
Zoals gewoonlijk, vraag gerust via mail of Whats app. De contactgegevens staan op de voorpagina van deze website.
Dank aan Saskia Meershoek van www.artentique.com voor hulp bij research en aanleveren foto’s.
Zoals gezegd. Dit is slechts een vogelvlucht door de wereld van kunstglas. Mailt u gerust een foto als u graag iets wil weten van een stuk glas in uw bezit. Ook als het niet gemerkt is maar u wil toch wat meer weten; u krijgt altijd antwoord.
Simon Breider